दाङसहित देशभकार ४८ जिल्लामा डेंगुको संक्रमण फैलिएको छ भने डेंगुबाट देशभर अहिलसम्म करिब ४ हजार बढी नागरिक प्रभावित भएका छन् । पिउने पानी अभाव भएको क्षेत्रमा डेंगु संक्रमण बढी देखिएको छ ।
भाँडाकुडामा पानी संकलन गरे पनि छोप्ने गरेको पाइदैन । फोहरमैलाको उचित व्यवस्थापन हुन सकेको छैन । सडकका खाल्डाखुल्डी, पुराना टायर, गमला, कुलरमा जमेको पानीमा लामखुट्टेले फुल पार्छन् । ती लामखुट्टेको टोकाइबाट रोग फैलिने गरेको छ ।
एडिस् जातको पोथी लामखुट्टेको टोकाईबाट सर्ने यो रोग महामारीमा रुपमा फैलिन थालेपछि नियन्त्रणका लागि सरकारी अधिकारी चिन्तित बनेका छन् । सरकारले लामखुट्टेको फुल एवं लार्भा खोज र नष्ट गर्ने अभियान सञ्चालनमा दुई वर्षमा झण्डै ११ करोड खर्च गरेको छ । नतिजा भने अपेक्षाकृत सन्तोषजनक देखिएको छैन ।
लामखुट्टेको वासस्थान नष्ट गर्न स्थानीय, प्रादेशिक र संघीय सरकारले गरेको प्रयास प्रभावहीन देखिएको छ । दिनप्रतिदिन महामारीका रुपमा फैलिन थालेको डेंगुको नियन्त्रका लागि सरकारले प्रयास चालेपनि सरकारी प्रयास प्रभावकारी बन्न बन्न नसक्दा नागरिक पनि त्रासमा छन् ।
दाङमा पनि अहिलेसम्म करिब १० जनामा डेंगुको संक्रमण देखिएको जिल्ला स्वास्थ्य कार्यालयले जनाएको छ । घोराही, तुलसीपुर, बबईलगायतका स्थानीय तहमा डेंगुबाट संक्रमित बिरामीमध्ये कहिले जिल्लाका निजी मेडिकलमा उपचार गरी फर्किएका छन् भने केही भारतसम्म पुगेका छन् । दाङमा अन्य जिल्लाको तुलनामा दाङमा कमि रहेपनि सचेत रहनुपर्ने अवस्था भने छ ।
डेंगु नियन्त्रणका लागि सरकारमात्रै भन्दा पनि नागरिक पनि सचेत रहनुपर्छ । हरेक नागरिकले आफ्नो घरवर पर ठाउँ सफामात्रै राख्न सक्ने हो भने डेंगु नियन्त्रणमा ठूलो सहयोग पुग्ने देखिन्छ । देशभरमा फैलिन थालेको डेंगु कस्तो रोग हो ? के अब नियन्त्रणमा ल्याउन के गर्नुपर्छ ? आदि विषयलाई आजको राउण्ड टेबलको यो अंकमा छलफल र बहसको विषय बनाएका छौं ।
डा. गोकर्ण दाहाल
प्रमुख
स्वास्थ्य महाशाखा
तुलसीपुर उपमहानगरपालिका
तुलसीपुर उपमहानगरपालिकामा पनि पछिल्लोे समय डेंगुका बिरामीहरु फेला परेका छन् तर समयमै उपचार पाएका कारण उहाँहरु निको भइसक्नुभएको छ । डेंगुका कारण मानवीय क्षति नभए पनि हामी यसबारे सचेत छौँ ।
हामीले यसअघि पनि लामखुट्टेकै कारण फैलिने औंलो रोग नियन्त्रणका लागि लामखु्ट्टेको वासस्थान हटाउन विभिन्न सरसफाईमूलक कामहरु गरेका छौँ ।
तुलसीपुर उपमहानगरपालिको बजार क्षेत्रमा सरसरसफाई अभियान नै सञ्चालन भइरहेको अवस्थामा अहिले हामीले त्यहि क्लिन तुलसीपुर ग्रीन तुलसीपुर अभियानमा समेत हामीले फैलिन थालेको डेंगुको बारेमा सचेतनासँगै सम्भावित क्षेत्रहरुमा हामीले सरसफाईलाई विषेश जोड दिएका छौँ ।
उपमहानगरमा तीनजना डेंगुका बिरामी फेला परिसकेपछि हामीले पनि उपमहानगरपालिकामा विषेश सर्तकताका साथ डेंगुको महामारी रोक्ने प्रयासमा छौँ । यस अभियानमा स्वास्थ्यसँग सरोकार राख्ने व्यक्तिमात्र नभई सबै नागरिक चनाखो बन्न आवश्यक छ ।
उपमहानगरपालिकाभित्र देखिएको डेंगु फैलन नदिन आम नागरिकले साथ दिनुपर्छ । विभिन्न समयमा आइपर्ने यस्ता महामारीजन्य रोगबाट बच्न हामी सचेत हुनुपर्छ ।
अहिले प्रत्येक वडामा वडा अध्यक्षको संयोजनमा महिला स्वास्थ्य स्वयम्सेविका, टोल विकास संस्था तथा स्थानीय नागरिकको सहभागितामा उपमहानगरपालिकाको टोलीसमेत सम्मिलित भई अभियान सञ्चालन गरिएको हो ।
जनचेतना जगाउँदै डेंगुको लार्भा उत्पादन हुने पानी जमेका स्थान पुर्ने र पानी जमेका वस्तु हटाउने कार्य गरिएको छ । डेंगुविरुद्ध खोप तथा खास कुनै उपचारसमेत नभएकाले लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नु नै यो रोगबाट बच्ने मुख्य उपाय हो । यो रोग लाग्दा देखिने लक्षणहरुबारे आम सर्वसाधारण सचेत बन्दै रोगबाट बच्न आवश्यक सावधानी अपनाउनु उचित हुनेछ ।
डेंगुको शंका लागेमा तुरुन्त स्वस्थ्य संस्थामा सम्पर्क गर्ने र डेंगु संक्रमणको सम्भावना रहेका क्षेत्रमा आवश्यक सचेतनासहित लामखुट्टे नियन्त्रणका प्रभावकारी उपाय अवलम्बन गर्नु आवश्यक छ ।
डेंगु संक्रमण गर्ने लामखुट्टेले जमेको पानीमा फुल पारी लार्भा उत्पादन गर्दछन् । त्यसैले वर्षायाममा आकाशबाट परेको पानी खाल्डाखुल्डी, बाहिर राखिएका भाँडाकुँडा, पुराना ट्याङ्की, टायरलगायतमा पानी जम्ने भएकाले खाल्डाखुल्डी पुर्ने र पानी जम्ने सामान हटाउने गर्नुपर्छ ।
सरकारी निकाय, स्थानीय तहका साथै आम सर्वसाधारणले आफ्ना घर, टोलमा लामखुट्टे बस्न मिल्ने गरी पानी जम्न नदिने हो भने डेंगु संक्रमण कम गर्न सकिन्छ ।
